DeFi Nedir? Merkeziyetsiz Finans Üzerine Kapsamlı Rehber

“DeFi” terimi, merkeziyetsiz (Decentralized) ve finans (Finance) kelimelerinin birleşiminden oluşmaktadır. Bu kavram, adından da anlaşılacağı üzere herhangi bir merkez veya otoriteye bağlı olmadan kurulmuş olan, Blockchain ağları üzerinde inşa edilen bir finansal sistemi ifade eder.

Merkezî finans sistemlerine alternatif olarak hızla gelişen merkeziyetsiz finans, blockchain ve kripto para teknolojileri sayesinde dünya genelindeki insanlara yeni finansal fırsatlar sunma potansiyeline sahiptir.

“Merkeziyetsiz Finans” kavramını detaylandırdığımızda; herkesin erişimine açık, açık kaynaklı, izne bağlı olmayan ve bir otorite tarafından kontrol edilmeyen, şeffaflık ilkesine dayanan bir ekosistem olarak tanımlamak mümkündür.

DeFi Nedir?

DeFi, Decentralized Finance’in kısaltmasıdır ve merkeziyetsiz finansı ifade eder. Geleneksel finans sistemlerinin aksine, DeFi, bankalar veya diğer finansal kuruluşlar gibi merkezi yapıların varlığına ihtiyaç duymadan finansal işlemleri gerçekleştirmeyi hedefler. Bunun yerine, akıllı sözleşmeler ve blockchain teknolojisi kullanılır. Ethereum gibi blockchain ağları üzerine kurulu uygulamalar, kullanıcıların kredi alma, verme, faiz kazanma ve varlık takası gibi finansal işlemleri güvenli ve şeffaf bir biçimde yapmalarını sağlar.

DeFi Hangi Amaçla Ortaya Çıkmıştır?

DeFi, birkaç ana hedefle hayata geçirilmiştir. Bu hedefler, geleneksel finans sistemlerinin sınırlılıklarını aşarak finansal hizmetleri daha erişilebilir, şeffaf, güvenli ve verimli hale getirmeye yöneliktir. İşte DeFi’nin temel amaçları:

1. Erişilebilirlik ve Kapsayıcılık: DeFi, finansal hizmetlere erişim engellerini azaltmayı hedefler. Dünya genelinde milyarlarca insanın banka hesabı yok veya belirli finansal hizmetlere ulaşımı sınırlıdır. DeFi, internete erişimi olan herkes için bir platform sunar.
2. Merkeziyetsizlik: DeFi, finansal işlemleri merkezi aracı olmaksızın gerçekleştirme olanağı tanır. Bu, kullanıcıların finansal işlemler üzerinde daha fazla kontrol sahibi olmalarını sağlar.
3. Şeffaflık ve Güven: Blockchain teknolojisi sayesinde DeFi uygulamaları, işlemlerin doğrulanabilir ve değiştirilemez kaydını sunar, bu da sistemin şeffaflığını artırır ve kullanıcılar arasında güven oluşturur.
4. Finansal İnovasyon ve Esneklik: DeFi, yeni finansal ürünlerin ve hizmetlerin yaratılmasına olanak tanır; kullanıcılar, özelleştirilmiş finansal hizmetler geliştirebilirler.
5. Daha Düşük Maliyetler: Aracıların ortadan kalkması, işlem masraflarını önemli ölçüde düşürebilir, bu da özellikle uluslararası para transferleri için geçerlidir.

DeFi Sistemleri Nasıl Çalışır?

DeFi sistemleri, blockchain ve akıllı sözleşmeler kullanılarak işler. Temel olarak, bir DeFi sistemi, kullanıcının birbirleriyle doğrudan finansal işlemler gerçekleştirmesine olanak tanıyan akıllı sözleşmeler ve protokoller dizisidir. Kullanıcılar, kripto para cüzdanları aracılığıyla bu sistemlere erişir ve işlemlerini gerçekleştirir.

Bir kullanıcı, örneğin, DeFi borç verme platformuna kripto para yatırarak başlar. Akıllı sözleşmeler, kullanıcının varlıklarını kilitleyerek faiz kazandırabilir veya başkalarına kredi olarak sunulmasına olanak tanır. Kullanıcılar, merkeziyetsiz borsalarda (DEX) doğrudan diğer kullanıcılarla token takası yapabilir veya varlıklarını yönetmek için finansal araçlara erişebilir.

Tüm işlemler blockchain üzerine kaydedilir; bu da işlemlerin şeffaf, değiştirilemez ve güvenli olduğu anlamına gelir. Akıllı sözleşmeler, belirlenen koşullar yerine getirildiğinde otomatik olarak işlemi tamamlar, böylece işlemler hızlı ve aracısız bir şekilde gerçekleşir. DeFi’nin bu otonom yapısı, geleneksel finans sistemlerinin karşılaştığı pek çok kısıtlama ve gideri ortadan kaldırırken, kullanıcılara daha fazla kontrol ve esneklik sunar.

DeFi’nin Gelişimi

DeFi, bir proje değil, bir kavram olarak öne çıkmaktadır. 2018 yılında MakerDAO’nun (Merkeziyetsiz Özerk Kuruluş) popülerleşmesiyle birlikte gündeme gelmiştir. Başlangıçta farklı isimlerle anılan bu kavram, zamanla merkeziyetsiz Blockchain sistemleri üzerinde çalışan şirketlerin bir araya gelmesiyle “DeFi” olarak adlandırılmıştır. Türkçeye “Merkeziyetsiz Finans” olarak geçmiştir.

Geleneksel finansla karşılaştırıldığında, DeFi aracıları ortadan kaldırarak getirilerini artırma potansiyeli taşımaktadır. Aynı zamanda, geleneksel finansal hizmetlere erişimde zorluk çeken bireyler, merkeziyetsiz finans sayesinde bu hizmetlerden faydalanabileceklerdir. Merkezî finans, büyük ölçüde otonom olup, sansüre dayanıklıdır ve internet bağlantısı bulunan herkes tarafından erişilebilir. Ayrıca şeffaflığı sayesinde bireylere kendi varlıkları üzerinde kanıtlanabilir bir sahiplik sunarak “kendi bankanız olma” imkânı tanır.

Neden Merkeziyetsiz Finans?

Kripto paralar, geleneksel finans sistemine karşı, paranın kontrolünü bireylere geri vermek için doğmuştur. Ancak DeFi’ın amacı, sadece kullanıcılara özgürlük tanımak değil, aynı zamanda geleneksel finans sistemine erişemeyen veya güçlük çeken kullanıcılara hizmet sunmaktır.

Hâlâ bazıları, bankacılık sistemine erişemeyen kullanıcının kalıp kalmadığını sorgulayabilir. Ancak dünya genelinde 1.7 milyar insan “unbanked” yani banka hesabı olmayan bireylerdir. Geleneksel finansal sistem, bu sorunun çözümüne yönelik yeterince çaba göstermemektedir. İşte bu nedenle, merkeziyetsiz oluşu kadar, herkese hitap etme arzusu ile de ön plana çıkmaktadır.

DeFi’ın Avantajları Nelerdir?

• İnsan Hatası ve Kötü Yönetim Sorunu: Merkez bankaları ve üçüncü tarafların kötü yönetiminden kaynaklanan finansal krizler daha önce belirtilmiştir. Ancak, akıllı sözleşmeler sayesinde, insan hataları süreçten dışlanabilir; yanlış kod yazımından kaçınıldığı müddetçe.
• Hızlı ve Sürek Koşullara Erişim: Geleneksel finans sisteminde, kredi almak için bankaya gidilmesi gerektiği çok uzun sürebilir. Ancak DeFi ile gecenin bir saati bile olsa tek bir tıklama ile kredi alınabilir. İnternet bağlantısı varsa her zaman her yerden protokollere erişim mümkündür.
• Daha Sağlıklı Bir Sistem: Covid-19, geleneksel finans sistemlerinin (CeFi) müdahale gerektiren durumlarda savunmasız olduğunu göstermiştir. Covid-19, 2008 mali krizinden üç kat daha ağır bir ekonomik şok oluşturdu. Ekonomist Nariman Behravesh’e göre, merkeziyetsiz finans, bu tür olayların zararlarını asgariye indirebilir.
• İzinsiz İşlemler: Geleneksel finansal sistemde hemen hemen her işlem için bir aracıdan izin almak gereklidir. Hatta hesabınızdan bir miktar para çekmek için bile bankanın onayını beklemelisiniz; oysa kullanıcılar, hiçbir onay almadan işlemlerini DeFi üzerinden gerçekleştirebilirler.

DeFi Aracılığı ile Kredi Kullanımı

DeFi’ın bir diğer avantajı ise kredilendirme sistemidir. Geleneksel bankacılıkta, kredi almak için birçok doğrulama sürecinden geçmek gerekmektedir. Bazıları için bu şartlar zorlayıcı hale gelebilir ve hatta imkânsız olabilir. Özellikle “unbanked” yani geleneksel bankacılık sisteminin koyduğu şartları karşılayamayan kullanıcılar, DeFi sayesinde kredi ve diğer finansal hizmetlere erişebilir.

DeFi ekosistemi, farklı ihtiyaçları olan kullanıcıları bir araya getirmektedir. Bu kullanıcılar arasında borç vermek isteyenler ve borç almak isteyenler bulunmaktadır. Bu sayede, prosedürlere bağlı kalmadan DeFi üzerinden hızlı çözüm elde edilebilir.

DeFi’ın Dezavantajları Nelerdir?

Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte DeFi gibi sistemlere olan ilgi artıştır. Ancak, mevcut verilere göre kripto para kullanıcı sayısı, 4 Şubat itibarıyla 68 milyon ile sınırlıdır. Yukarıda bahsedilen 1.7 milyar “unbanked” kullanıcının varlığı göz önüne alındığında, kripto topluluğunun alacağı daha çok yol bulunmaktadır.

Diğer yandan, merkeziyetsiz finansla birlikte bazı sorunlar da ortaya çıkmaktadır. Bu sorunların başında; yasadışı yollarla elde edilen paraların kullanımı, kripto paralarla yapılan yasa dışı ticaret ve kara para aklama gibi durumlar yer almaktadır. Bu tür sorunlar, ülkeler için ciddi tehditler oluşturmakta ve bu nedenle bazı ülkeler kendi dijital paralarını oluşturma çabasına girmiştir. Ancak, kendi dijital paralarını çıkarmaları, merkeziyetsiz finans kavramıyla çelişmektedir çünkü bu durumda yine bir otoriteden bağımlı olmaktadırlar. Bu nedenle, ülkelerin DeFi uygulamalarına karşı duruşları gelecekte anlamlı olmayabilir.

En Popüler DeFi Coin’leri

Merkeziyetsiz finansın gelişmesiyle beraber DeFi coin’leri büyük bir popülarite kazanmıştır. Bu bölümde en popüler DeFi coin’lerine kısaca değineceğiz. Ayrıca, DeFi platformlarına dair detaylı rehberlerimize de göz atabilirsiniz.

Maker (MKR): Maker, DAI stabil coin’leriyle çalışan Ethereum tabanlı bir kripto para projesidir. DeFi alanındaki en büyük ikinci proje olarak öne çıkmaktadır. Maker’ın amacı, kullanıcılara stabil kripto para ve merkeziyetsiz rezerv bankası hizmeti sunmaktır.

Aave (LEND): Aave, Ethereum üzerinde hizmet veren önemli bir borç verme platformudur. Kullanıcılar, Aave (LEND) aracılığıyla fonlarını borç vererek faiz kazanabilirler.

Synthetix Network Token (SNX): Ethereum ağında geliştirilmiş bir diğer ERC-20 token olan Synthetix Network Token (SNX), kullanıcılarının kripto paralarını kullanarak hisse senetleri, değerli metaller ve diğer blockchain ağları ile etkileşime geçmesine olanak tanır.

Dai (DAI): DAI, USD destekli bir stabilcoin’dir. Bu özelliğiyle, alım satım yapıldığında kazanma olasılığı düşük olmaktadır. USDT, USDC ve BUSD gibi popüler stabil kripto paralar mevcuttur, ancak DAI daha ölçeklenebilir ve esnek bir yapıya sahiptir. Yeterli teminat sağlandığı sürece herkes DAI token’larını oluşturabilir.

Compound (COMP): Compound, Compound protokolünün yerel kripto parasıdır. COMP, yatırımcılara protokol içerisindeki değişikliklerde söz sahibi olma fırsatı sunar.

Chainlink (LINK): Chainlink, en popüler DeFi token’larından biridir ve ödeme servisleri ile blockchain ağları arasında köprü kurmayı hedefler. 2017 yılında piyasaya sürülen Chainlink, bir ERC-20 token’dır.

Merkezsiz Finans (DeFi) Hakkında Sık Sorulan Sorular

Merkezsiz Finans (DeFi) ile para kazanmak mümkün mü?

2020 yılı, DeFi protokollerinin popülaritesi açısından önemli bir yıl olmuştur. Birçok DeFi token’ı %10.000’lere varan değer artışları yaşamıştır. Ayrıca yatırımcılar, DeFi protokollerine kilitledikleri fonlar sayesinde büyük kazançlar elde etmiştir.

Yukarıda belirttiğimiz gibi, Ethereum tabanlı kredi platformlarına borç vererek elde edilen faiz geliri pasif gelir sağlama imkânı sunmaktadır. Yield farming, daha yüksek kazanç potansiyeli sunmasına rağmen, bu süreçte risklerin artması da söz konusudur.

DeFi’a yatırım yapmak tamamen güvenli midir?

Bu soruya verdiğimiz yanıt “hayırdır”. Şu anda DeFi protokolleri oldukça riskli. Merkezî finans (DeFi) protokollerine yatırım yapanlar, karşılığında büyük kazançlar elde edeceklerine inanıyorlar; fakat her geçen gün yeni bir DeFi protokolü ortaya çıkmaktadır ve iyi projeleri daha kötü olanlardan ayırmak oldukça zordur.

Özellikle 2020 yılında popülaritesi artan DeFi platformları arasında YAM gibi birçok protokolün başarısızlığı gözlemlenmiştir. Bu gibi durumlar, yatırımcıların büyük kayıplar yaşamasına neden olmuştur.

Eğer DeFi protokollerine yatırım yapmak istiyorsanız, projeleri detaylı bir şekilde incelemenizi tavsiye ederiz. Protokollerin denetimlerinin yapılıp yapılmadığını ve varsa denetim raporlarını dikkatlice okumanız önemlidir.

Merkezsiz Finans (DeFi) hangi soruna çözüm sunuyor?

Günümüzde dünya genelinde yaklaşık 1.7 milyar insanın geleneksel finansal hizmetlere ulaşılamadığı belirtilmektedir. Merkezî finans uygulamaları, bireylere kendi bankaları olma fırsatı sunarak bu engelleri aşmayı hedeflemektedir.

Merkezî finans uygulamaları, hiçbir şekilde aracıya ihtiyaç duymadan çalışmakta; taraflar arasındaki olası anlaşmazlıklarda son kararı kodlar vermektedir. Aracıların ortadan kalması, aynı zamanda maliyetleri de düşürmektedir.

Merkezsiz Finans’ın (DeFi) kullanım alanları nelerdir?

Merkezî finans ile borç verme ve alma platformları, finansal hizmetler uygulamaları ve merkezî ticaret pazarları geliştirilebilir. Şu anda halihazırda birçok uygulama bu alanlarda faaliyet göstermektedir. Merkezî finans uygulamaları, geleneksel finans sistemine alternatif olarak sunulmakta ve kullanıcıların varlıklarını tokenize etmesine imkân tanımaktadır.

Merkezsiz Finans (DeFi) ile ilgili son gelişmeleri nasıl takip edebilirim?

Kripto paralar konusunda günlük haberlerin, yaklaşan etkinliklerin ve güncel gelişmelerin takibi oldukça önemlidir. Merkezî Finans (DeFi) haberlerine, güncel olaylara ve etkinliklere dair son bilgileri Coinkolik.com adresinden takip edebilirsiniz.