Arz ve Talep Yasası Nedir? Arz ile Talep Arasındaki Farklar Nelerdir?

Arz ve talep yasası, bir ürünün satıcıları ile alıcıları arasındaki etkileşimi açıklayan temel bir teoridir. Bu teori, belirli bir malın fiyatı ile insanların onu satın alma ya da satma isteği arasındaki ilişkiyi incelemektedir. Bu süreçte, arz ve talep kavramları çoğu zaman yanlış anlaşılabilmektedir.

Arz ve Talep Yasası Nedir?

Bu teori, talep yasası ve arz yasası olmak üzere iki ayrı prensibe dayanır. Bu iki yasa, piyasa fiyatlarını ve belirli bir malın piyasadaki miktarını belirlemek üzere etkileşimde bulunur.

Talep yasası, fiyatta yükselme olduğunda alıcıların talep miktarının düştüğünü belirtirken; arz yasası ise fiyat arttıkça satıcıların daha fazla mal sağlamak isteyeceğini ifade eder. Bu iki yasa, gerçek piyasa fiyatları ile mal hacmini belirleyen unsurlardır. Piyasalarda gözlemlenen fiyatlar ve miktar üzerinde etkili olan çeşitli bağımsız faktörler, arz ve talebin şekillenmesini etkileyebilir.

En temel ekonomik ilkelerden biri olan arz ve talep yasası, hemen hemen her ekonomik prensiple ilişkilidir. Kısacası, bir malın arz ve talep edilme isteği, piyasa denge fiyatını belirler; bu fiyat, insanların arz etmeye istekli oldukları miktar ile talep ettikleri miktarın eşit olduğu noktadır.

Bunun yanı sıra, pek çok faktör hem arzı hem de talebi etkileyerek bunların artmasına veya azalmasına yol açabilir.

Arz ve Talep Arasındaki Farklar

Talep yasası, diğer her şey sabit kaldığında, bir malın fiyatı yükseldikçe onun talep edilen miktarının düştüğünü ifade eder. Başka bir deyişle, fiyat yükseldikçe talep azalır. Alıcılar daha yüksek fiyatlarla daha az miktarda mal satın almayı tercih ederler; çünkü bir malın fiyatının artması, o malın fırsat maliyetinin de artması anlamına gelir.

Sonuç olarak, insanların daha değerli buldukları bir üründen vazgeçmeleri gereken durumlarda, satın almaktan kaçınmaları doğaldır.

Talep yasası gibi, arz yasası da belirli bir fiyattan satılan miktarları yansıtır. Ancak arz ilişkisi, talep yasasının tersine yukarı doğru eğimlidir; yani fiyat arttıkça arz edilen miktar da artar. Satıcılar, her ilave birimin fırsat maliyetinin genellikle daha yüksek olduğu bir durumda, daha yüksek bir fiyat ile daha fazla ürün sunmaya isteklidirler.

Her iki eğri için de zaman faktörünün önemli olduğunu vurgulamak gerekir. Yatay eksende arz veya talep edilen miktar, belirli bir zaman diliminde ölçülür. Zaman aralığı, arz ve talep eğrilerinin şeklini etkileyebilir.

Arz ve Talep Eğrileri

Piyasa koşullarında, belirli bir zaman diliminde arz genelde sabittir. Yani, bu açıdan bakıldığında arz eğrisi dikey bir çizgi oluştururken, talep eğrisi, azalan marjinal fayda yasası nedeniyle her zaman aşağı doğru eğimlidir. Satıcılar, o anki alıcı talebine göre piyasanın kapasitesini aşan bir arz yapamazlar.

Uzun vadede ise tedarikçiler, talep edilen fiyatlara bağlı olarak arz ettikleri miktarı değiştirebilir. Dolayısıyla, zaman içinde arz eğrisi yukarı doğru eğim kazanır; tedarikçiler, ne kadar fazla ücret talep edilirse o kadar çok üretmeye ve pazara sunmaya isteklidirler.

Tüm zaman dilimlerinde, azalan marjinal fayda kanunu gereği talep eğrisi aşağı doğru eğimlidir. Bir alıcının talep ettiği bir malın ilk birimi, genellikle en değerli kullanım için tercih edilirken; sonraki birimler art arda daha düşük değerli kullanımlara yönlendirilecektir.

Hareketler ve Kaymalar

Ekonomi literatüründe eğrilerle ilgili “hareketler” ve “kaymalar” farklı piyasa durumlarını temsil eder.

Bir hareket, bir eğri boyunca değişimi ifade eder. Talep eğrisinde, bir hareket, eğri üzerindeki bir noktadan diğerine talep edilen fiyat ve miktardaki değişikliği gösterir. Bu, talep ilişkisinin sabit kaldığı anlamına gelir. Dolayısıyla, orijinal talep ilişkisinde malın fiyatı değiştiğinde ve talep edilen miktar farklılaştığında talep eğrisi boyunca bir hareket meydana gelir. Yani, talep edilen miktardaki değişimler yalnızca fiyat değişikliğiyle ilgilidir ve bunun tersi de yine bir hareket oluşturmaktadır.

Talep eğrisindeki bir hareket gibi, arz eğrisi de arz ilişkisinin sabit kaldığını ima eder. Bu durumda, malın fiyatı değiştiğinde ve arz edilen miktar orijinal arz ilişkisi doğrultusunda değiştiğinde arz eğrisi boyunca da bir hareket meydana gelir. Yine, arz edilen miktardaki değişiklikler yalnızca fiyat değişikliğiyle ilgilidir.

Kaymalar

Bir malın talep edilen veya arz edilen miktarı, fiyat sabit kalsın bile değiştiğinde, talep veya arz eğrisinde bir kayma meydana gelir. Örneğin, bir şişe süt 2 TL fiyatında iken talep edilen miktar Q1’den Q2’ye yükselirse, bu durumda talep eğrisi kayar. Talep eğrisindeki kaymalar, orijinal talep ilişkisini değiştirdiği anlamına gelir; yani miktar talebi, fiyattan bağımsız başka faktörlerden etkilenmektedir.

Benzer şekilde, eğer bir şişe sütün fiyatı 2 TL iken arz edilen miktar Q1’den Q2’ye düşerse, arz eğrisinde bir kayma meydana gelir. Talep eğrisindeki kayma gibi, arz eğrisindeki kayma da orijinal arz ilişkisinin değiştiğini gösterir; bu durumda arz edilen miktar, fiyattan başka faktörlerle etkilenmektedir.

Denge Fiyatı Nedir?

Piyasa takas fiyatı olarak bilinen denge fiyatı, üreticilerin üretmek istedikleri tüm birimleri satabilecekleri ve alıcıların istediği tüm birimleri satın alabilecekleri fiyattır.

Yukarı eğimli arz eğrisi ile aşağı eğimli talep eğrisinin bir noktada kesişeceğini görmek kolaydır. Bu noktada piyasa fiyatı, tedarikçileri o fiyattan satış yapmaya razı olacakları miktarda malları piyasaya sürmeye teşvik edecek şekilde belirlenir. Arz ve talep dengede olduğu için bu fiyat ve miktar, çeşitli faktörlerden etkilenebilecek ilgili arz ve talep eğrilerinin durumu ve konumuna bağlı olacaktır.

Arzı Etkileyen Faktörler

Arz, büyük ölçüde üretim maliyetleri ile ilgili faktörlere dayanmaktadır; bu faktörler arasında:

• İşçilik ve malzemeler (başka ürünlerin sağlanmasının fırsat maliyetlerini yansıtan)
• Mevcut fiziksel teknoloji ile girdilerin kombinasyonu
• Belirli bir zaman diliminde mevcut satıcı sayısı ve üretken kapasiteleri
• Vergiler, düzenlemeler veya ek maliyetler

Talebi Etkileyen Faktörler

Farklı ürünler arasında tüketici tercihleri, talebi etkileyen en önemli faktörlerden biridir. İkame ya da tamamlayıcı ürünlerin varlığı ve fiyatları, talebin yönünü değiştirebilir. Mevsimsel değişimler ya da reklamlar gibi koşullardaki değişiklikler de tüketici tercihlerde önemli rol oynar. Gelir değişiklikleri, belirli fiyat düzeylerinde talep edilen miktarı artırma veya azaltma konusunda da etkilidir.

Arz ve Talep Yasasının Kısaca Açıklaması Nedir?

Özetlemek gerekirse, arz ve talep yasası, günlük yaşamda hepimizin tanıdığı bir olgudur. Diğer tüm koşullar eşit olduğunda, bir ürünün arzı düştüğünde veya o ürüne olan talep arttığında fiyatın yükselme eğiliminde olduğunu belirtir. Tersine, ürünler daha yaygınlaştığında veya popülaritesi düştüğünde, fiyatlarında bir düşüş görülmektedir. Bu temel kavram, modern ekonominin temellerini oluşturmaktadır.

Arz ve Talep Yasası Neden Önemlidir?

Arz ve talep yasası, yatırımcılar, girişimciler ve ekonomistlerin piyasa koşullarını anlayıp tahmin yapmalarına yardım eder. Örneğin, yeni bir ürün piyasaya süren bir şirket, tüketici talebini artırmak için stratejiler geliştirerek ürünün fiyatını yükseltmeyi hedefleyebilir.

Ayrıca, satılan birim sayısını sınırlayarak arzı kısıtlayabilir ve böylece fiyatları artırmayı amaçlayabilirler. Bu durumda, talep üst düzeye çıkarken arz kısıtlı kalacak ve bu da daha yüksek fiyatlarla sonuçlanacaktır.

Arz ve Talep Yasasının Bir Örneği Nedir?

Örneğin, yeni bir ürünü mümkün olan en yüksek fiyatla satmayı hedefleyen bir şirket, muhtemelen en yüksek kar marjını sağlamak için üretim maliyetlerini mümkün olduğunca düşürmek isteyecektir.

Bunu yapmak amacıyla çok sayıda tedarikçiden teklifler alabilir ve en düşük fiyatı sunmaları için rekabet ettirebilir. Böylece, üretim maliyetlerini (veya “fiyatını”) azaltmak için üreticilerin arzı artırılacaktır.