Her Kriz Yeni Zenginler Yaratır

Peter Lynch’in kaleme aldığı Borsada Tek Başına kitabının üçüncü bölümüne geçiyoruz.

“Her zaman düşündüğümüz gelecek, geçmişte yaşananların tam bir kopyası olamaz ama yine de hazırlık yapmayı sürdürürüz. Bu düşünceler bana Mayalıların evrenle ilgili inançlarını anımsatıyor. Maya mitolojisine göre, evren dört kez parçalanmış ve yok olmuştur. Her bir felaketten sonra, Mayalılar yaşadıkları acılardan ders alarak ileride daha hazırlıklı olacağına söz verirler; ancak hazırlıkları hep bir öncekine dayanır. Önce sel gelir, selden kurtulanlar ağaçların üzerindeki tepelere taşınarak köylerinin etrafına yüksek setler çeker ve evlerini ağaçların üstüne yaparlar. Fakat bu çabaları boşa gider, zira ikinci felaket dünyayı ateşe verir. Yangından kurtulanlar ağaçlardan inerek taşlardan yeni evler inşa eder fakat köyleri büyük bir çatlağın üzerine kuruludur. Çok geçmeden dünya bir depreme maruz kalır. Mayaların başına gelen dördüncü felaketi hatırlamıyorum; bu belki de bir ekonomik durgunluktu, ama ne olursa olsun Mayalar buna da hazırlıksız yakalanırlar. O esnada depremden etkilenmeyecek evler yapmayı sürdürmektedirler.”

Kriz Ortamında Fırsatları Yakalamak

Bu hikâyeden anlaşılacağı gibi, geçmişten hareketle gelecek hakkında senaryolar üretmeye çalışıyoruz ve bu önlemlerimiz, geçmişin aynı şekilde yaşanacağı varsayımına dayanıyor. Bu nedenle, asıl yapılması gereken şey eğilimlerimizi değiştirmek. Psikolojimizi kuvvetlendirip, yeni zihinsel çerçeveler oluşturarak kriz anlarında neler yapabileceğimiz üzerine farklı senaryolar geliştirmemiz gerekiyor. İnsanlar genellikle her olumsuz olaydan sonra dünyanın sonunun geleceğine inanırlar; ancak insanlık tarihi boyunca yeni çevresel koşullara adaptasyonun her zaman devam ettiği gözlemlenmiştir. İnsan, özünde her duruma uyum sağlayabilen bir varlıktır ve bu özelliğimizi kendi lehimize kullanabiliriz. “Her kriz yeni zenginler yaratır” ifadesi de bu durumu desteklemektedir. Eğer kriz dönemlerinde fırsatları görebilecek şekilde kendinizi geliştirirseniz, insanların korktuğu yerde alım yapabilme ihtimaliniz oldukça yüksektir. Örneğin, Bitcoin 15 bin dolar seviyelerine düştüğünde, bazı kişiler sektörün tamamen sona erdiğini düşünürken, bir diğer grup o fiyat seviyelerinden alımlar yaparak (alım yapan bir kitle olmalı ki fiyat yükselebilsin) varlıklarını büyütmeye devam etti. Kendinizi farklı alanlarda eğitmek yalnızca “bakmamanızı” değil, aynı zamanda bakmanın ötesine geçip “görebilmenizi” sağlayacaktır.

Risk Dengelemesi Yapmak

“Gerçekçi olmayan beklentiler borsa konusunda insanları soğutabilir. Hayal kırıklığı yaşayıp, sahip olduğunuz yatırımları yanlış bir zamanda elden çıkarabilirsiniz. Ya da daha kötüsü, asla gerçekleşmeyecek kazançları bekleyerek hisselerinizi elinizde gereğinden fazla süre tutup zarar edebilirsiniz.” Farklı dönemlerde yüzde 25 kâr elde ederken, diğer dönemlerde yüzde 10 zarar etmek mümkündür; kazanmak ve kaybetmek borsanın doğası gereğidir. Yapılması gereken şey, sistematik, tutarlı ve istikrarlı bir biçimde oyunu oynamaya devam etmektir. Portföy yönetimi sırasında riski doğru bir şekilde değerlendirip, farklı hisse/coin türlerine yönelmek en mantıklı yoldur. İşin püf noktası bilinçli davranmaktır. Riskli ve dolayısıyla yüksek kazanç oranı olan yatırımları, risksiz ve görece daha düşük kazanç oranı olanlarla dengelemek gerekir. Lynch, genç yatırımcıların yaşlı yatırımcılara oranla daha avantajlı olduğunu; çünkü deneyim kazanma şansı açısından daha uzun bir zaman dilimine sahip olduklarını belirtmektedir. Hızla zengin olamayabilirsiniz, ancak bakış açınızı genişletip kazandığınız deneyimleri gerçekten değerlendirirseniz, gelecekte kendinizi daha iyi bir konumda bulabilirsiniz.

Portföy Çeşitlendirmenin Önemi

Son olarak, Peter Lynch kitabında portföy çeşitliliğinin önemini birçok kez vurgulamaktadır. Ona göre, tüm paranızı tek bir ürüne yatırmaktansa, farklı ürünlere dağıtmak çok daha mantıklıdır; zira bu durum, ürünlerden en az birinin yüksek kâr yapması durumunda, genel portföy performansını olumlu yönde etkileyecektir. Peki, portföyünüzü nasıl çeşitlendirmelisiniz? Öncelikle, risk oranı arttıkça potansiyel ödül oranı da artmaktadır. Bu nedenle, bir portföy oluşturulurken risk düzeyleri doğrultusunda farklı kategoriler belirlenebilir: düşük, orta, yüksek ve çok yüksek riskli yatırım araçları seçilebilir. Bazı varlıklar kaybetmenize neden olsa bile, yüksek veya çok yüksek riskli yatırımlarınızdan birkaçının yükselmesi durumunda, elde ettiğiniz kâr kaybınızı telafi etmenize yardımcı olacaktır. İkinci olarak, kontrol edebileceğiniz kadar hisse/coin almalısınız. Eğer piyasalara sürekli olarak hâkimseniz ve fiyat hareketlerini takip edebiliyorsanız, elinizdeki ürün sayısını biraz daha artırabilirsiniz. Üçüncü olarak, portföy çesitliliği, aynı zamanda aktif kontrolü de içermektedir. Örneğin, bir üründen yüksek kâr elde ettiğinizde, satış yaparak kazancınızın bir kısmını potansiyeli olduğunu düşündüğünüz farklı bir ürüne veya zarar eden bir ürüne aktarabilirsiniz.