Kriptoda Slippage (Kayma) Nedir ve Nasıl Hesaplanır?

Kripto para piyasasında slippage (kayma), bir ticaretin ortalama alış veya satış fiyatı ile ilk belirlenen piyasa fiyatı arasındaki farkı ifade eder. Kayma, bir ticaret talebinin karşılanması sürecinde bir varlığın fiyatında meydana gelen dalgalanmaları belirtir.

Slippage Nedir?

Alım satımda kayma, başlangıçtaki belirlenen alış veya satış fiyatı ile işlemin tamamının ya da büyük bir bölümünün gerçekleştiği gerçek veya ortalama fiyat arasındaki farktır. Kayma, almakta olduğunuz veya satmakta olduğunuz token sayısında değişikliklere yol açabilir.

Kaymanın, son ticaret sonuçlarına etkisi olumlu ya da olumsuz olabilir. Olumlu bir durumda, ortalama alış fiyatı mevcut satış fiyatından daha düşük olduğunda alıcı daha fazla token elde edebilir. Olumsuz bir kayma durumunda ise durum tersine döner. Merkezi borsalarda kaymanın başlıca nedeni, likidite seviyeleri ve emir fiyatları arasındaki farkken, merkezi olmayan borsalarda kayma, token’ın akıllı sözleşmesiyle ilgili nedenlerden kaynaklanabilir.

Ticaret platformlarındaki kayma, ticaret ayarlarını değiştirerek veya mevcut ise kayma kontrol araçları kullanılarak sınırlanabilir. Merkezi olmayan borsalar, kullanıcıların kaymayı değiştirme seçeneği ile işlemlerdeki maksimum kayma seviyesini ayarlamalarına olanak tanır.

İster yeni bir meme coin ile vergi sözleşmesi opersiyonu yapıyor olun, ister işlemlerinizi hızlandırmaya çalışıyor olun, kayma son ticaret sonuçlarını etkileyecek bir faktördür. Bu durum sadece merkezi olmayan borsalarda geçerli değil; merkezi kripto para borsaları ve popüler ticaret platformları için de geçerlidir.

Merkezi borsalarda kayma, belirli bir fiyat seviyesindeki emirlerin tükenmesi ve daha yüksek veya daha düşük fiyat seviyelerinden varlıkların alınıp satılmasıyla ortaya çıkar. Bu sıralı ilerleme, başlangıç veya beklenen fiyat ile ortalama satış veya alış fiyatı arasında bir boşluk yaratır.

Merkezi olmayan borsalarda bu boşluk, yetersiz likidite ya da token’ın akıllı sözleşmesinde belirlenen vergiler nedeniyle oluşabilir. Bu “boşluk” kaymanın yüzdesi olarak hesaplanır. Kaymayı en aza indirmek için çeşitli teknik ve prosedürel ayarlar uygulanmaktadır ve bunlar bu makalede detaylandırılacaktır.

Kriptoda Kayma Nasıl Hesaplanır?

Eğer bir ticaret için alış veya satış fiyatlarına bir sınır koyulmazsa, alım emri tükenene ya da emir defteri tamamen temizlenene kadar farklı fiyat seviyelerinde ticaret talebi devam eder. Bu durum, en sık karşılaşılan sonuç olup, ticaretin bölünmesi ve bölümlerin farklı fiyatlarla gerçekleştirilmesi anlamına gelir.

Bir işlemin gerçek fiyatı, her bir fiyatta tamamlanan işlemlerin yüzdesi göz önünde bulundurularak, tüm ticaret için ortalama bir fiyat hesaplanarak elde edilir. Eğer ortaya çıkan ortalama fiyat, emrin yaratıldığı anki piyasa fiyatından farklıysa, kayma meydana gelmiş demektir.

Kayma yüzdesi, ilk piyasa fiyatı ile hesaplanan ortalama alış (veya satış) fiyatı arasındaki farkın başlangıç fiyatına bölünüp 100 ile çarpılmasıyla hesaplanır.

Bir alım işlemi için:

Yüzde Kayma = ((ilk piyasa fiyatı – ortalama satın alma) / ilk piyasa fiyatı) * 100

Elde edilen yüzde pozitif ise (örneğin yüzde 3, yüzde 10 vb.), bu pozitif kayma olarak adlandırılır. Eğer negatif bir yüzde ise (örneğin -yüzde 3, -yüzde 10), bu da negatif kayma olarak bilinir.

Bir satış işlemi için:

Yüzde Kayma = (ortalama satış fiyatı – ilk piyasa fiyatı) / ilk piyasa fiyatı * 100

Yüzde pozitifse (yüzde 3, yüzde 20 vb.), bu pozitif kayma olarak bilinir. Negatif bir yüzde varsa (örneğin -yüzde 3, -yüzde 20 vb.), bu negatif kayma olarak ifade edilir.

Kriptoda Kayma Türleri

Pozitif Kayma

Pozitif kayma durumunda, kayma yüzdesi pozitif bir değer alır. Bir satış işleminde, pozitif kayma, işlemin yapıldığı andaki piyasa fiyatından daha yüksek bir fiyattan gerçekleşmesi anlamına gelir ancak bu durum nadir karşılaşılır. Daha sık rastlanan pozitif kayma durumu, alım işlemlerinde görülür; bu durumda yatırımcı, hedeflediğinden daha ucuza daha fazla varlık satın almış olur.

Negatif Kayma

Eğer bir ticaretin ortalama satış fiyatı ilk piyasa fiyatından düşükse, bu durumda negatif kayma söz konusudur. Satıcı, varlıklarını mevcut piyasa fiyatından daha düşük bir fiyata elde tutar. Alım durumlarında ise, yatırımcı varlıkları gerçek piyasa fiyatından yüksek bir ortalama fiyattan alma zorunluluğu ile karşılaşır. Bu da yatırımcının daha az token alması veya belirli bir token sayısına ulaşmak için daha fazla harcama yapması demektir.

Slippage Neden Oluşur?

Kripto para piyasasında slippage, genel itibarıyla emir defterinin ticaret talebini ilk fiyattan karşılama yetersizliğinden ve ticareti tamamlamak için defter boyunca yukarı veya aşağı hareket etmesi gerektiğinden meydana gelir. Bu durum, yalnızca ticaretin belirlenmiş bir limiti olmadığı zamanlarda ve emirlerin serbestçe aktığı durumlarda mümkündür. Slippage oluşturan başlıca etmenler şunlardır:

Yetersiz Likidite

Bir varlığın alım satımı için likidite, herhangi bir zamanda alım ve satım emirlerinin miktarı veya yoğunluğudur. Bu, emir defterlerinin belirli bir şekilde değişmeden gerçekleştirilebilecek ticaret hacmini tanımlar. Yeterli likidite mevcutsa, emir defterinde minimum değişiklikle büyük işlemler gerçekleştirilebilir. Aksi durumda, önemli bir kayma meydana gelebilir.

Düzensiz Sipariş Defteri Dağılımı

Bir ticaret için yeterli emir bulunsa bile, siparişlerin düzensiz dağılımı kaymaya yol açabilir. Bu durum özellikle merkezi borsalarda daha sık görülmektedir. Örneğin, mevcut piyasalarda yalnızca birkaç sipariş olabilir ve bu siparişlerin çoğu, önemli ölçüde farklı fiyat seviyelerine yayılmış olabilir. Düzensiz bir dağılım, ticaretin gerçekleşmesi için diğer seviyelere ilerlerken ilk fiyat tekliflerinin tamamlanmasının ardından kaymaya neden olur.

Piyasa Koşullarındaki Değişiklikler

Yüksek volatilite dönemlerinde, talep ve arz arasındaki dengesizlik nedeniyle sipariş defterlerinde ciddi değişiklikler meydana gelebilir. Talebin yükseldiği durumlarda daha fazla alım emri girdiğinden, emir defterinin hızlı bir şekilde tükenmesi ve fiyatların daha yüksek seviyelere ulaşması nedeniyle kayma olasılığı artar. Aynı prensip, yüksek satış talepleri durumunda da geçerlidir.

Merkezi olmayan borsalarda, yüksek kayma toleransının belirlenmesi, protokolün değişken piyasa koşullarında işlemleri çabuk bir şekilde gerçekleştirmesine olanak tanırken, yatırımcılar bu kayma yüzünden varlıklarının bir kısmını kaybetme ve işlem için daha fazla ödeme yapmanın son maliyetini ödemeye mecbur kalabilirler. Bu durum, “önden koşma” olarak bilinen bir uygulamayı tetikleyebilir.

Akıllı Sözleşme Vergileri

Akıllı sözleşme ve DeFi alanındaki gelişmeler, akıllı sözleşme token yaratıcılarının, merkezi olmayan borsalardaki transferler ve ticaretlerde uygulanan token sözleşmesine vergi uygulanması olanağı sunar. Vergi maddesi, her ticaret transferinde işlem gören token’ların belirli bir yüzdesinin kesilmesine olanak tanır.

Bu durumu merkezi olmayan borsalarda uygulamak isteyen bir yatırımcı, kayma toleransını toplam akıllı sözleşme vergisi ile eşit ya da daha yüksek bir seviyede ayarlamak zorundadır. Örneğin, bir token’ın toplam vergisi yüzde 12 ise, yatırımcının kayma toleransını en az yüzde 12 olarak belirlemesi gerekmektedir.