Piyasada Hayatta Kalan Trader’ların Ortak Özellikleri Neler?

İnsanlar, yaşamları boyunca karşılaştıkları zorluklara farklı biçimlerde yanıt verirler. Traderlar için de benzer durumlar geçerlidir. Kazançlı işlemlerin artış gösterdiği, kasanın büyüdüğü zamanlarda her şey yolunda görünürken; ardı ardına kayıplar yaşandığında, başarısız sonuçlarla karşılaşınca farklı tepkiler ortaya çıkmaktadır. Andrew Aziz ve Mike Baehr’e göre, bu noktada başarılı ve kararlı traderlar ile pes edenler arasındaki en önemli fark, psikolojik dayanıklılıktır.

Psikolojik dayanıklılık konusunda örnek olabilecek kişilerden biri Crypto Kemal’dir. Eski videolarında işlerini bıraktıktan sonra tüm enerjisini buraya yönlendirdiğini, kayıplarından sonra tekrar iş hayatına atıldığını ve bir miktar para biriktirerek tekrar kripto piyasasına dönerek kendisini tamamen buraya adadığını anlatmaktadır. Bu süreçte birçok zorlukla yüzleşmiş ve yaşadığı panik satışları, FOMO’lar ve piyasa psikolojisinin etkileri üzerine sayısız video çekmiştir. Tüm bu strese ve sorunlara rağmen, hatalarından ders alarak ilerlemektedir. Toplum içinde Kemal gibi pek çok örnek mevcut; bazıları pes ederken bazıları mücadelesine devam etmektedir. Peki, Kemal ve diğerleri gibi psikolojik dayanıklılığımızı artırmak için neler yapabiliriz? Aziz ve Baehr, “Mastering Trading Psychology” kitabında bu konuda bazı öneriler sunmaktadır:

– Gerçekliği Kabul Etmek: Piyasada hızlı zengin olmayı, her işlemin kazançla sonuçlanmasını ya da her şeyi hemen öğrenip uygulayabilmeyi beklemek sürdürülebilir değildir. Bu tür durumlar nadiren gerçekleşir.

Dayanıklı traderlar, piyasaya daha serin kanlı ve gerçekçi bir gözle bakarlar. “Ya buradan dönerse” ya da “Artık yükselmesi gerekiyor” gibi iyimser beklentilerle hareket etmek yerine mevcut durumu olduğu gibi kabul ederler. Gerçekleri kabullenmek, duruma hazırlığın ilk adımıdır. Bu tavır, koşullara hızlı uyum sağlamalarına yardımcı olur ve çözüm odaklı bir yaklaşım geliştirmelerine imkan tanır. Ormanda karşılaştığınız bir ayıyı yok saymak sizi kurtaramaz.

Kayıptan Kazanç Sağlamak

– Sorumluluk Almak ve Hatalarından Öğrenmek: Kimi kişiler başarısız bir işlem sonrası piyasayı suçlayarak kurban rolü oynar; fakat dayanıklı traderlar “Neden benim başıma geldi?” sızlanması yerine “Neyi daha iyi yapabilirdim?” sorusunu sorarlar. Bu, gelişim için en temel adımdır.

Aynı davranışları tekrar ederek farklı sonuçlar beklemek yalnızca hayal kırıklığına yol açar. Bunun yerine, başarısız işlemleri ayrıntılı bir şekilde incelemek, hangi stratejilerin işe yaradığını belirlemek ve buna göre planınızı güncellemek daha etkili olacaktır.

Öğrenme süreci sadece kendi hatalarınızdan değil, başkalarının deneyimlerinden de gerçekleşir. Hepimiz benzer bilişsel önyargılara sahip olduğumuz için hatalarımız çoğunlukla benzer yapılardadır. Bu nedenle, daha önce benzer yollardan geçmiş kişilerin deneyimlerinden ders çıkarabilirsiniz.

– Öğrenilmiş veya Öğrenilmemiş Çaresizlik: Psikolojik dayanıklılığı olmayan kişiler “öğrenilmiş çaresizlik” tuzağına daha kolay düşebilir. Kısaca tanımlamak gerekirse, öğrenilmiş çaresizlik, bir kişinin olumsuz bir durum karşısında hiçbir şeyi değiştiremeyeceğine inanması ve bu yüzden çabalamaktan vazgeçmesidir. Trading süreçlerinde de benzer bir mekanizma devreye girer. Geçmişteki hatalar ve kayıplar bazı traderların aynı durumun devam edeceğine inanmasına ve pes etmesine neden olabilir. Geçmişinizden etkilenebilirsiniz; fakat sunulan fırsatı değerlendirmek tamamen sizin elinizdedir.

Öğrenilmiş çaresizlikten kurtulmak için öncelikle durumunuzun farkında olmanız gerekir. Meditasyon veya mindfulness uygulamaları yaparak bu bilinci artırabilir ve kendinize zaman ayırabilirsiniz. Meditasyon sevmeyenler için yürüyüş de bir alternatif olabilir. Bu süreçte geçmiş deneyimlerinizi, hislerinizi ve inançlarınızı sorgulayarak sadece o an için geçerli olduklarını hatırlamalısınız.

Olumsuz deneyimlerin etkisini azaltmak için geçmişteki başarılarınızı hatırlamak faydalı olacaktır. Örneğin, geçmişte başarısız işlemleriniz olsa da kazandığınız zamanlar da olmuştur. Eğer kazanç elde edemeden piyasadan ayrıldıysanız, doğru tahminlerde bulunduğunuz anlar da olmuştur. Henüz bir tahminde bulunmadan, öğrenir öğrenmez denemeye başladıysanız ve ilk kayıpla bırakmışsanız, daha yolun başındasınız demektir.

Başka bir yöntem de başka alanlardaki deneyimlerinizi hatırlamaktır. Geçmişte başaramayıp sonradan başarılı olduğunuz alanları motivasyon kaynağı olarak kullanabilirsiniz. Örneğin, eğitim verirken yaşadığım zorlukları aşarak başarılı oldum; şimdi de benzer yollardan geçerken kendime “O günlerde pes etmediysem bu günde başarabilirim” diyerek devam ediyorum.