Kaldıraç Nedir?

Kaldıraç, kripto para yatırımcılarının sahip oldukları sermayeden daha fazlasıyla işlem yapmasını sağlayarak, yatırımcıların daha büyük pozisyonları kontrol etmesine imkan veren bir yatırım stratejisidir.

Kaldıraç, bir şirketin varlıklarını artırmak ve risk sermayesinden daha fazla getiri elde etmek amacıyla, ödünç alınan sermaye kaynaklarını kullanmaktan kaynaklanır. Bu strateji, bir yatırımın potansiyel getirisini artırmak amacıyla borçlanmayı, özellikle farklı finansal araçlar veya kredi kullanarak gerçekleştirmeyi içerir.

Örneğin, 1 milyon TL değerinde bir ev alırken, alıcı 100.000 TL peşinat öder ve 900.000 TL borç alır; bu durumda banka kredisi için faiz de ödenir.

Benzer bir durumu sermaye yetersizliği olan bir şirket düşünün. Bu şirket, üretim yapabilmek için borç alarak getirilerini artırmaya çalışabilir. Ancak, eğer iş planlandığı gibi gitmezse, şirket borçlarının varlık değerinin üzerine çıkması riski taşır.

Özetlemek gerekirse, “kaldıraç, kendi işiniz için aldığınız borcun (ödünç alınan sermaye) kullanılmasıdır.” Bu, borçlanma veya türev işlemlerle gerçekleştirilebilir.

Kaldıraç Ne Zaman Kullanılır?

Borsa işlemlerinde, 50.000 TL değerinde hisse senedi almak için yeterli paranız yoksa, kaldıraç kullanmak pratik bir çözümdür.

Örneğin, minimum lot büyüklüğünün 500 TL olduğu Stok A’yı almak istiyorsunuz fakat elinizde sadece 100 TL var. Bu durumda ne yapmalısınız?

Örnek 1:

5X kaldıraç kullanımıyla: 100 TL x 5 = 500 TL. Böylelikle sadece 100 TL ile 500 TL değerinde hisse satın alabilirsiniz.

10X kaldıraç kullanımıyla: 100 TL x 10 = 1.000 TL. Böylece 100 TL ile 1.000 TL değerinde hisse alabilirsiniz.

Daha az sermaye ile aynı hisseleri almak için daha yüksek kaldıraç kullanmak aklınıza gelebilir.

Örnek 2:

10X kaldıraç ile 100 TL: 100 TL x 10 = 1.000 TL

20X kaldıraç ile 50 TL: 50 TL x 20 = 1.000 TL

Türev sözleşmelerde işlem ücretleri ve ödenen/alınan faiz, nominal tutara göre belirlenir. Zaten 1.000 TL ile işlem yaptığımız için aynı ücreti ve faizi ödüyoruz. Neden daha yüksek kaldıraç kullanarak daha az marj ödememiz gerektiğini sorgulayabilirsiniz. Eğer Stok A fiyatı beklediğiniz gibi yükselirse, tebrikler! İyi bir fırsat yakaladınız! Ancak fiyat düşerse, yüksek kaldıraç nedeniyle hızlı bir tasfiye riskiyle karşılaşabilirsiniz. Tasfiye, hesabınızdaki tüm paranın kaybedileceği anlamına gelir.

Kaldıraç kullanılmadığında, hisse fiyatı 100 TL’den 1 TL’ye düştüğünde bile, 1 TL’nizi hisseleri satarak geri alabilir veya elinizde tutmaya devam edebilirsiniz.

Kaldıraçlı ticarette, pozisyon marjınız sürdürme marjı eşiğine düştüğünde teminat tamamlama çağrısı alırsınız veya tasfiye edilirsiniz. Tasfiyeden kaçınmak için daha düşük kaldıraç kullanmayı tercih edebilirsiniz. İkinci örnekte, kaldıraç ne kadar düşükse, marj miktarının o kadar yüksek olduğunu ve tasfiyeden daha fazla tampon sağladığını görebiliriz.

Kaldıraçlı ve Kaldıraçsız Trade Arasındaki Farklar Nelerdir?

Diyelim ki 48.000 dolarımız var ve Bitcoin ( BTC) en son 48.000 dolardan işlem görüyor.

Yukarı: BTC fiyatı ertesi gün 48.050 dolara çıkıyor. İki seçeneğiniz var:

Kaldıraçsız: 48.000 dolardan 1 BTC sözleşmesi satın alırsanız, onu 48.050 dolardan satarak 50 dolar kazanırsınız.

Kaldıraçlı: 48.000 dolardan 480.000 dolar değerinde sözleşme satın alırsanız ve bunları 48.050 dolardan satarsanız; 10x kaldıraçla işlem yaptığımız için kar 10 katına çıkar, yani 500 dolar.

Aşağı: BTC fiyatı ertesi gün 47.950 dolara düşüyor. Yine iki seçeneğiniz var:

Kaldıraçsız: 48.000 dolara 1 BTC sözleşmesi satın alırsanız, onu 47.950 dolardan satarak 50 dolar kaybedersiniz.

Kaldıraçlı: 48.000 dolardan 480.000 dolar değerinde sözleşme alırsanız, bunu 47.950 dolardan sattığınızda; 10x kaldıraçla işlem yaptığınız için kayıplar 10 kat daha büyük olarak 500 dolara çıkar.

Bu örnekten, kaldıraç kullanılan işlemlerde kazanç ve kayıpların 10 kat artırıldığını görebiliriz.

Kaldıraç Dezavantajları

Kaldıraç, kazançları olduğu kadar kayıpları da büyütür. Eğer bir yatırımcı, kaldıraç kullanarak yatırım yapar ve bu yatırım aleyhine hareket ederse, kayıpları beklenenden çok daha büyük olabilir.

Bu nedenle, yeni yatırımcılar genellikle daha fazla deneyim kazanana dek kaldıraçtan kaçınmalıdır. İş dünyasında, şirketler bu stratejiyi hissedar zenginliği yaratmak için kullanabilir; ancak başarısız olurlarsa, faiz giderleri ve temerrüt riski hissedar değerini yok edebilir.

Kaldıraç Yasaklandı mı?

Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), yayınladığı tebliğ ile kaldıraç yasağına dair net bir açıklama yapmıştır.

“Platformlar nezdinde listelenmiş kripto varlıklar kaldıraçlı olarak alınıp satılamaz, türev araç sözleşmelerine ve Kurulun kredili işlem düzenlemeleri uyarınca kredili alım, açığa satış ve ödünç işlemlerine konu edilemez.”