Sermaye Kontrolü Nedir?

Sermaye kontrolleri, belirli bir ülkeye sermaye giriş ve çıkışlarını düzenleyen yasal ya da düzenleyici önlemler olarak tanımlanmaktadır. Bu kontroller sayesinde, yurtiçine veya yurtdışına yapılan yabancı sermaye akışları kısıtlanabilmektedir.

Sermaye Kontrolü Nedir, Ne Amaçla Uygulanır?

Bir ülkenin yerleşik ve yerleşik olmayan bireylerinin sermaye işlemleri üzerindeki kısıtlama ve düzenlemelere sermaye kontrolleri denir. Bu önlemler, bir ulusun para biriminin döviz kuru üzerinde kontrol sağlamak veya sermaye kaçışını engellemek amacıyla hayata geçirilmektedir. Sermaye kontrolleri, finansal istikrarsızlıkları azaltmak ve daha bağımsız bir para politikası uygulamak için de kullanılır. Bu düzenlemeleri hükümetler, merkez bankaları ve diğer düzenleyici kurumlar oluşturur. Temel hedef, uluslararası sermaye akışını sınırlamak ve kontrol altına almaktır.

Pek çok ülkede sermaye kontrolleri mevcutken, bazı iktisatçılar bunların olumsuz bir üne sahip olduğunu ileri sürmektedir. Bunun nedeni, piyasalarda bozulmalara yol açması ve bazı maliyetlerin ortaya çıkmasıdır. Ancak, uygun şekilde tasarlandıklarında sermaye kontrollerinin ulusal ekonomiye katkı sağlayabileceği ve ülke refahını artırabileceği de kabul edilmektedir. Sermaye kontrolü önlemleri; vergiler, tarifeler, mevzuat, piyasa gücü ve hacim kısıtlamalarını içermektedir.

Kontroller, borsa, tahvil, bono ve döviz ticareti üzerinde de etkili olabilir. Hükümetler, sermaye kontrolü aracılığıyla yatırımcıların yabancı para ile varlık edinimini sınırlayabilir ve yabancıların yerel varlık satın almasının önüne geçebilir. Gelişmiş ekonomilerde yıllardır uygulanmayan bu kontroller, genellikle gelişmekte olan ülkeler tarafından tercih edilmektedir. Bununla birlikte, verimliliği azaltabileceği ve ekonomik gelişimi engelleyebileceği düşünüldüğü için bu uygulamalar eleştirilmektedir. Genellikle, sermaye kontrolü kararı, ekonomik kriz dönemlerinde ve son çare olarak alınmaktadır.

Sermaye Kontrolü Uygulayan Ülkeler

Çeşitli eleştirilere rağmen, birçok ülke sermaye kontrolü uygulamakta ve bunun faydalı olacağını düşünmektedir. 2008 yılındaki küresel ekonomik krizden etkilenen ülkelerden biri olan İzlanda, IMF’nin önerileri doğrultusunda sermaye kontrollerini devreye almıştır. 2013’te Kıbrıs, bankacılık krizinin etkisiyle geçici sermaye kontrolleri uygulamış ve bunları 2015 yılında kaldırmıştır.

Yunanistan’daki kriz sonrasında 2015’te Avrupa Merkez Bankası, Yunanistan’a yönelik desteğini çekmiş ve sermaye kontrolü uygulama kararı almıştır. Yunanistan’daki bu kontroller 2019 yılına kadar devam etmiştir. Arjantin de sermaye kontrolü uygulayan diğer bir ülkedir; kısa süreli borçlarının ödenmesinde sorun yaşayan Arjantin’den 3 milyar dolar yurtdışına çıkmış, bu durum nedeniyle sermaye kontrolü kararı alınmıştır.